Kościół dla lokalnej społeczności – Nowe Żerniki Wrocław
I-sza nagroda w konkursie międzynarodowym
Dane
obiekt: Kościół rzymskokatolicki
lokalizacja: ul. Nowe Żerniki, Wrocław
organizator: Zarząd Główny SARP, SARP O/Wrocław
zakres: projekt koncepcyjny – konkurs
autor: Jerzy Adamiczka, Bartosz Adamiczka, Tomasz Broma
projekt: 2016
wystawy: wystawa pokonkursowa w Muzeum Architektury we Wrocławiu
Uzasadnienie Jury
Praca, która doskonale zamyka i podkreśla oś kompozycyjną osiedla, jednocześnie świadomie usuwając się na drugi plan. Ta zasada czytelnie wpisuje się w filozofię Kościoła ubogiego, będącego blisko ludzi.
Projekt wyraźnie przyjazny użytkownikowi, nie narzucający się, „zapraszający”. To skromna architektura zaprojektowana z doskonałą jasnością rozwiązań i wyraźnym akcentowanie przestrzennym.
Ogród tworzący tło ołtarza, z możliwością obserwacji zmienności pór roku i upływu czasu, wskazuje wiernym na wagę relacji pomiędzy współczesnym człowiekiem i Naturą. Trafny dobór skali i tekstury użytych materiałów umiejętnie tworzy atmosferę wyciszenia, niezbędną dla przestrzeni sakralnej.
Opis
Projektowany kościół, sposób jego wznoszenia oraz przyjęta technologia stanowić mają swojego rodzaju eksperyment, którego celem jest zbudowanie więzi społecznych oraz doprowadzenie do wytworzenia się nowej lokalnej wspólnoty w obszarze powstającego osiedla.
Budynek wyrasta z ziemi – jego ściany oraz podłoga wykonane są w jednorodnej technologii ubitej ziemi, która pozyskana została z wykopów towarzyszących tworzeniu zabudowy mieszkaniowej osiedla. Kościół jest dzięki temu symbolicznie powiązany z całym osiedlem i organicznie z niego wyrasta. Stanowi także element zwieńczający i podsumowujący całe założenie.
Podstawową przyczyną wykorzystania technologii ubijanej ziemi jest jednak jej prostota oraz możliwość bezpośredniego zaangażowanie mieszkańców osiedla w większość prowadzonych prac budowlanych. Dzięki temu, przy okazji wznoszenia budynku, możliwa będzie integracja lokalnej społeczności – właśnie poprzez wspólną budowę Kościoła. Ma to kluczowe znaczenie w przypadku powstawania osiedla od podstaw, kiedy mieszkańcy jeszcze się nie znają. Więzi i znajomości zawiązane w trakcie budowy mogą być podwaliną pod dalsze kontakty sąsiedzkie. W efekcie, to właśnie proces budowy stanie się zaczątkiem nowej wspólnoty. Jednocześnie po ukończeniu prac, budynek będzie ważnym miejscem dla lokalnej społeczności, ponieważ kościół projektowany jest jako jest otwarta i dostępna dla mieszkańców przestrzeń publiczna. Dodatkowym elementem procesu tworzenia obiektu mogą być dekoracje w formie reliefów ściennych, wykonane przez lokalnych artystów w trakcie procesu wznoszenia budynku.
Budynek projektowanego kościoła zlokalizowany jest na przecięciu dwóch ważnych osi osiedla – osi edukacyjnej i kulturalnej. Dlatego oprócz sakralnej, towarzyszą mu inne funkcje, związane z życiem codziennym społeczności, wzbogacając i rozwijając w ten sposób społeczny i kulturowy program osiedla. Projektowany kościół ma być zatem nie tylko miejscem modlitw, ale też miejscem ciągłych aktywności społecznych cementujących powstałe podczas budowy więzi.
Ze względu na położenie na przecięciu osi osiedla, kościół zaprojektowano jako niski prostopadłościenny budynek, nie wyróżniając urbanistycznie żadnego z kierunków. Jego bryła wynurza się z otaczającej zieleni, nie przytłaczając parku oraz kameralnej zabudowy osiedla. Wejścia zlokalizowane zostały z czterech stron świata i zostały zaprojektowane, jako pęknięcia w ziemnym murze.
Plan kościoła powstał na planie centralnym w formie kolejnych następujących po sobie obwodów murów ziemnych. Są one głównymi elementami kompozycyjnymi obiektu wyznaczającymi przestrzenie o zróżnicowanym charakterze. Przestrzeń kolejnych pierścieni zawęża się aby otworzyć się w nawie głównej. Taki układ pozwala stopniowo przeprowadzać użytkownika od strefy profanum (na zewnątrz budynku) do strefy sacrum – w samym jego środku.
Droga do wnętrza kościoła prowadzi przez wysoki mur stanowiący granicę ze światem zewnętrznym. Wydziela on także obejście z placem, z którego dostępny jest kolejny pierścień – społeczny. Zlokalizowano w nim funkcje dostępne dla mieszkańców: salki, mediatekę, pracownie, warsztaty oraz plebanię. Za pierścieniem społecznym znajduje się kluczowy element kompozycji – dziko rosnący ogród sakralny. Jest to miejsce jedynie wstępnie przygotowane przez człowieka w formie pustej ziemi – wszelkich nasadzeń oraz pielęgnacji roślin dokonuje sama natura. Powstały ogród stanowić ma alegorię oraz obserwatorium dzieła stworzenia i boskiej mocy.
Bezpośrednio do strefy sacrum nawy głównej prowadzą dwa kolejne pierścienie – obwód drogi krzyżowej oraz obwód grubego muru wewnętrznego. Ich zacieśniająca się przestrzeń jest przygotowaniem do otwarcia, które następuje w zasadniczej części kościoła. Nawa główna jest z trzech stron odcięta od świata zewnętrznego grubym murem by zapewnić nastrój intymności i skupienia. Od strony ołtarza otwiera się jednak w pełni na ogród sakralny, który ma wspomagać modlitwę poprzez kontemplację zachodzących w nim zmian (powolny wzrost, cztery pory roku) i być symbolem bezpośredniego działania Boga ukrytego w naturze.
Zaprojektowane pęknięcia, szczeliny i otwarcia w sposób zasadniczy wpływają na charakter obserwowanej i doświadczanej przestrzeni. Jednocześnie wykorzystana ziemia oprócz wymiaru symbolicznego związania kościoła z konkretnym miejscem oraz z ziemią jako rodzicielką, odgrywa ważną rolę w odbiorze budynku przez ludzi go odwiedzających. Faktura oraz temperatura materiału nadają wnętrzom naturalny, ciepły charakter. Naturalne światło wpadające przez pęknięcia i szczeliny akcentuje cechy charakterystyczne dla tego materiału.